Hoe kun je als mkb’er stappen zetten richting duurzamer produceren? Acht maakbedrijven uit Midden- en West-Brabant onderzochten die vraag samen in de pilot van het Lerend Netwerk Duurzaam Produceren. De opbrengst: gedeelde inzichten, nieuwe ideeën en zicht op wat er nodig is om verder te komen.
De kracht van gezamenlijk onderzoek
In het Lerend Netwerk, een initiatief van Midpoint Brabant samen met REWIN, Avans, Fontys, TNO en andere partners, onderzochten ondernemers hoe ze hun productie kunnen verduurzamen door hergebruik van materialen en het inzetten van biobased grondstoffen en reststromen. Ieder bedrijf bracht een eigen vraagstuk in, van reststromen en materiaalkeuze tot retourlogistiek en hergebruik. De bedrijven leerden van elkaar, van studenten en van experts. De insteek was om samen beter te begrijpen waar de kansen liggen en wat daarbij nodig is.
“Na het Lerend Netwerk kunnen we concreet aan de slag met het verduurzamen van onze productie. Zo werken we aan productpaspoorten voor onze persoonlijke beschermingsmiddelen.”
Michel van Dordregt van Hawedo
Welke inzichten kwamen naar boven?
De bedrijven haalden verschillende waardevolle inzichten uit het traject. Enkele voorbeelden:
• Starten kan klein – Duurzaamheid hoeft niet te beginnen met grote investeringen. Ook kleine verkenningen leveren inzichten op. “Je kunt niet alles tegelijk doen,” zegt van Dordregt.
• Verbinding maakt verschil – Door ervaringen en vragen te delen, ontstaat herkenning. “Het was fijn om te merken dat ik niet de enige ben met uitdagingen in circulariteit,” zegt Dennis Schoormans. “Deelname geeft je een realistische blik op wat verduurzaming vraagt van je organisatie. En je ziet: oplossingen liggen vaak in de keten.”
• Samenwerking met onderwijs is kansrijk – De samenwerking met studenten gaf veel bedrijven frisse ideeën en extra denkkracht. “Ze waren supercreatief en keken onafhankelijk naar ons vraagstuk,” vertelt Van Dordregt. Joy van Roessel van Capi zag een ander voordeel: “Ik weet nu beter bij welke onderwijsinstellingen en vakgroepen ik moet zijn voor welk onderwerp.”
• De keten is bepalend – Veel obstakels – en oplossingen – liggen buiten het eigen bedrijf. Ook Douxx ontdekte dat samenwerking cruciaal is. “We hebben geleerd dat we de samenwerking moeten zoeken om verder te komen. We zijn een kleine speler, maar met de juiste partners is er misschien meer mogelijk dan we denken,” zeggen Yara van Pul en Lotte Adriaansen.
• Wetgeving en realiteit lopen soms niet synchroon – Verschillende bedrijven signaleerden dat wetgeving circulaire oplossingen belemmert. Dit vraagt om beleid dat innovatie ondersteunt in plaats van afremt.
Wat onderzochten de bedrijven?
Hoewel de thema’s uiteenliepen, zijn er duidelijke rode draden zichtbaar in de vraagstukken:
• Herbruikbaarheid van materialen en toepassing van biobased grondstoffen
Meerdere bedrijven onderzochten hoe materialen een tweede leven kunnen krijgen, zoals snijafval, handschoenen of bloempotten. Ook werd gekeken naar de inzet van biobased grondstoffen als alternatief voor fossiele materialen. Zo verkende Fran Ortega van MNEXT het potentieel van mycelium als bouwmateriaal: “Bedrijven staan daar open voor, maar hebben wel vragen over de eigenschappen en levensduur. Op basis van die reacties ga ik mijn R&D uitbreiden.”
• Nieuwe verdienmodellen
Er werd gekeken of hergebruik ook economisch aantrekkelijk gemaakt kan worden. “Samen met Avans-studenten is het ons gelukt om van ons restafval een nieuw product te maken: feestslingers! En er zijn ook ideeën voor bigshoppertassen,” aldus Dennis Schoormans van Schlappi Markiezen.
• Circulair ontwerp
Sommige bedrijven onderzochten hoe hun product anders ontworpen kan worden. “Duurzaamheid en circulariteit zijn brede begrippen. Tijdens het netwerk leerde ik dat kleine stappen ook stappen zijn waarmee je ook bij je einddoel komt,” zegt Michel van Dordregt.
• Retourstromen en logistiek
Het opzetten van een systeem om gebruikte producten terug te krijgen bleek een veelvoorkomende uitdaging. Bedrijven als Hawedo en Tricorp onderzochten dit, waarbij laatstgenoemde nu met een partner een subsidietraject bekijkt voor herbruikbare verpakkingen.
• Samenwerking in de keten
Veel ondernemers kwamen tot de conclusie dat verduurzaming alleen lukt in samenwerking. “Onze samenwerking met fabrikanten op het gebied van duurzaamheid is nu intensiever. Die ketenaanpak is nodig om tot duurzamere stappen te komen,” aldus Van Dordregt.
• Wettelijke belemmeringen
Sommige deelnemers liepen aan tegen regelgeving die hergebruik belemmert. Cultilene bijvoorbeeld: “We hebben dankzij het netwerk contacten gelegd met TNO en Tilburg University. Aan die samenwerkingen geven we nu opvolging. Met Midpoint Brabant onderzoeken we een subsidietraject.”
Wat vraagt dit van ondernemers en beleidsmakers?
Voor ondernemers: het Lerend Netwerk liet zien dat er altijd een beginpunt is. Door samen te onderzoeken, maak je vaagheden concreet. En door je vraagstuk te delen, ontstaan er sneller kansen.
Voor beleidsmakers en subsidieverstrekkers: bedrijven zijn bereid om te investeren in duurzaamheid, maar hebben hulp nodig bij kennis, netwerk en financiering. Er is behoefte aan ondersteuning die ruimte biedt voor onderzoek, experiment en samenwerking over de keten heen.
En nu?
Deelnemers zetten hun verkenningen door, ieder op hun eigen manier. Sommigen starten met pilots, anderen verdiepen hun contacten met kennisinstellingen of onderzoeken subsidieopties. Midpoint Brabant blijft betrokken om deze beweging te versterken.
