Dit is een publicatie van AGDB
Als de nummer drie in de top van provincies met de hoogste arbeidsproductiviteit, een groeiende krapte op de arbeidsmarkt en een vergrijzende werkbevolking, bevindt Brabant zich in roerige tijden. Donderdag 5 juni bezochten vierhonderd deelnemers de Onderwijs-Arbeidsmarkttop (OAT25) in het Van der Valk Hotel Eindhoven-Best om die roerige tijden het hoofd te bieden.
De organisatie was in handen van Marjolein Schooleman, programmamanager bij Kennispact MBO Brabant, één van de organiserende partijen, samen met de provincie Noord-Brabant en PACT Brabant. Ze blikt tevreden terug op de bijeenkomst. De Onderwijs-Arbeidsmarkttop wordt jaarlijks georganiseerd, die op 5 juni was de derde op rij. En de belangstelling groeit. Marjolein Schooleman: ‘De eerste keer zo’n honderdvijftig mensen, vorig jaar tussen de honderdtachtig en tweehonderd en nu vierhonderd. De verdeling over overheid, onderwijs en ondernemingen is evenwichtig.’ Werkelijk iedereen die in Brabant bezig is met arbeidsmarkt, onderwijs en belangrijke transities, was er: bestuurders én collega’s van de werkvloer. Ook werkgevers die tot dan toe ondervertegenwoordigd waren. Ze roept hen op vaker een voorbeeld te stellen en zelf te veranderen.
‘Elke top is een volgende, cruciale stap op onze gezamenlijke reis,’ legt Marjolein Schooleman uit. ‘Waar we eerder arbeidskrapte benoemden, lag de focus nu op het daadwerkelijk durven maken van keuzes. Dit vraagt om lef en leiderschap, want de analyse is vaak helder, maar het loslaten en doorpakken in de praktijk, dát is de ware uitdaging.’ Keuzes en leiderschap stonden centraal in lezingen, workshops en discussies, alles onder het krachtige motto: “Samen sterk in roerige tijden – één Brabants scenario”. Ze verwacht in 2026 de impact van deze keuzes te kunnen tonen en roept op tot een eigen Brabants plan, juist nu landelijk een visie op de economie en moedige keuzes ontbreken.
Systeemverandering
Marjolein Schooleman maakt van haar hart geen moordkuil. ‘We leven in bijzondere tijden en er mag – nee, móét – iets worden gevraagd van bestuurders.’ Ze roept op tot een radicale systeemverandering waarbij onderwijs, overheid en bedrijfsleven kritisch hun relevantie en betekenis onder de loep nemen. ‘Het is helder: meer mensen aan het werk krijgen is geen oplossing meer. De echte vraag is: “Welke offers durf je te brengen?”’
Dit betekent het lef hebben om pijnlijke keuzes te maken, zoals minder inzetten op laagbetaalde sectoren en voluit kiezen voor hoogwaardige techniek – een ware industriepolitiek 5.0. ‘Wat is dan het werkelijke verdienvermogen van Brabant? Hoewel scholen al volop inzetten op cruciale transities, moeten we ook nadenken over de rol van het diploma als startkwalificatie, niet als eindpunt. Om deze gedurfde stappen te concretiseren, liet ze bestuurders al keuzekaartjes en “offerkaartjes” invullen. Marjolein Schooleman: ‘Wat ben je bereid op te geven om impact te maken? Die analyse hebben we nu.’ Deze inzichten geven richting aan de voorbereidingen, met als doel scherpe keuzes presenteren voor OAT26.
Slimmer werken
Petra Mouthaan is programmamanager Slimmer Werken bij Midpoint Brabant en één van de presentatoren van de workshops. Met een lange loopbaan bij onder andere Tempo-Team en TIAS Business School heeft ze de taal leren spreken van ondernemers en maakte ze strategische veranderingen werkbaar door ze in leertrajecten te verankeren. Bij Midpoint Brabant werkt ze nu met publiek-private samenwerking met ondernemers, onderwijs en overheden aan transities – juist aan dát waar Marjolein Schooleman op doelt. Transities die bijdragen aan innovatiekracht en nieuw verdienvermogen in de regio. Slimmer werken is één van de knoppen waaraan gedraaid kan worden. Dat was ook de boodschap van Pieter Moerman co-founder van Katapult, facilitator van Publiek-Private Samenwerkingen (PPS’en). En het was het onderwerp van de presentatie van Petra Mouthaan. ‘Dat betekent niet automatisch digitalisering of robotisering, maar juist zoeken naar integrale oplossingen waar mens en technologie elkaar versterken op de werkvloer.’ De methode? Lerende Netwerken voor Open Innovatie. Petra Mouthaan richt zich met haar project vooral op het mkb in de maakindustrie. Dat heeft het zwaar door netcongestie, grondstoffentransitie, geopolitieke spanningen, veel eisen vanuit regelgeving en natuurlijk het personeelstekort. Er is weinig tot geen budget voor R&D, HR, een technische afdeling en er is weinig tijd.
‘Niet alleen ondernemers leren, de kennisinstellingen leren volop mee.’
Concrete oplossingen
‘Lerende Netwerken is een praktische veranderaanpak waarin ondernemers, experts en kennisinstellingen (mbo en hbo) samenwerken aan het verbeteren van arbeidsproductiviteit in de productieomgeving. Alles aan de hand van een actuele casus. Iets waar de ondernemer tegenaan loopt. De projectleider is een onafhankelijke regisseur en verbinder die namens de triple helix zorgt voor de juiste interventies op het juiste moment,’ legt Petra Mouthaan uit. ‘Fouten maken mag, er is veel herkenning en het geeft energie. Niet alleen ondernemers leren, de kennisinstellingen leren volop mee.’ Uniek noemt zij de begeleiding door ervaren experts van gerenommeerde bedrijven zoals Hoppenbrouwers Techniek en Bosch Transmission Technology, aangevuld met een directe koppeling naar mbo- en hbo-studenten. De concrete resultaten: binnen een traject van 6 tot 9 maanden ontwikkelen ondernemers een concreet actieplan met als uitkomst een merkbare verbetering van de arbeidsproductiviteit – optioneel ondersteund door financiering voor de inzet van een expert. ‘En dat werkt en krijgt navolging,’ zegt ze en verwijst naar de impactkaart en het voorbeeld van Pondres. ‘Daar leidde deelname aan het Lerend Netwerk tot een capaciteitsverbetering van 30 procent op een productielijn. Inmiddels hebben 39 ondernemers deelgenomen aan drie typen netwerken: Mens & Organisatie, Productieautomatisering en Duurzaam Produceren.’ Ze is blij met het resultaat. ‘Ik ben er trots op dat we met “Slimmer Werken” niet alleen ondernemers helpen de arbeidsproductiviteit te verhogen, maar dat ook het onderwijs – mbo én hbo – volop meeprofiteert. De kloof tussen onderwijs en bedrijfsleven wordt kleiner. Studenten werken aan échte praktijkvraagstukken, wat leidt tot nieuw lesmateriaal en betere doorstroom, en laat hen het innovatieve mkb als werkgever ontdekken. Deze publiek-private samenwerking versterkt niet alleen bedrijven, maar ook het innovatieklimaat in onze regio.’
Heldere koers
Marjolein Schooleman gunt het nieuwe kabinet de presentatie waarmee journalist Mathijs Bouman OAT25 opende. Naast verhelderende cijfers liet hij een fragment zien uit Modern Times (1963) waarin Charlie Chaplin door een machine wordt verorberd. ‘Uiteindelijk moeten we af van het idee dat arbeid een soort grondstof is. Het gaat om de ontwikkeling van mensen, om hun talenten. Als ik kijk naar wat wij in Brabant doen, weet ik dat we op de goede weg zitten. we moeten als overheden, ondernemingen en onderwijs blijven samenwerken, zeker nu die studentenaantallen dalen. Samen bereik je meer, je leert van elkaar, deelt kennis… dat is cruciaal. En weet je wat ik hoop? Dat we in Nederland eindelijk eens een duidelijke koers varen, waarin de mens centraal staat. Niet zo’n technocratisch verhaal, maar echt een visie waar mensen blij van worden. Ik hoor zo vaak dat mensen daarnaar snakken, maar blijkbaar luistert niemand.’
