Fotografie banner: Gerdien Wolthaus Paauw
In de wijken Tilburg Noord en West werken gemeente, wijkbewoners en maatschappelijke instellingen al jaren samen aan een leefbare en veilige toekomst voor de wijkbewoners. Maar hoe komt het dat de problemen in de afgelopen jaren toch zijn toegenomen? Onder leiding van onderzoeker Marion van den Heuvel werken onderzoekers samen met professionals en wijkbewoners aan het versterken van de kwaliteit van leven, wonen en werken in Tilburg Noord en West. Dit project wordt gefinancierd vanuit de Rijksoverheid door middel van de Regio Deal.
De Leefbarometer (2018) laat zien dat de kloof tussen wijken steeds groter wordt. De wijken waar al goede leefbaarheid was, zijn door de jaren heen nog meer verbeterd en vice versa. In het project ‘Wijkaanpak bestaanszekerheid en welzijn’ wordt dit onderwerp bekeken door de bril van brede welvaart. Dit betekent dat er aandacht is voor de economische, sociale én ecologische kanten van het onderwerp. Tranzo-onderzoeker Marion licht dit verder toe: ‘Armoede is een complex probleem en we weten nu dat het niet alleen een financieel probleem is. Wij definiëren armoede niet slechts aan de hand van inkomen maar ook aan de hand van toegang tot basisvoorzieningen rondom onder andere gezondheidszorg, onderwijs en voeding. Bij bestaanszekerheid kijken we niet alleen naar armoede of een gebrek aan geld. Het is een gebrek aan meedoen. Je weet dat je het niet beter zult hebben dan je ouders en je hebt niet alle regie over je leven.’
Doorbreken van de projectencaroussel
In de afgelopen jaren is veel geïnvesteerd in de wijken Tilburg Noord en West. Er zijn activiteiten en andere projecten gedaan waardoor er veel ervaring en kennis is bij de wijkbewoners, (wijk)professionals, maatschappelijke organisaties, beleidsmakers en onderzoekers. Maar toch werpt het niet zijn vruchten af. Marion vult aan: ‘We zien overigens dat dit in veel regio’s gebeurt, en niet alleen hier in Tilburg. We zien dat gemeenten vaak blijven steken in de experimentfase. Er is een soort van projectencarrousel waarbij telkens weer nieuwe projecten, pilots, initiatieven en proeftuinen elkaar opvolgen. Dit is geen onkunde van de gemeente. De kortlopende subsidies kunnen bijvoorbeeld een oorzaak zijn voor het niet borgen van dat wat werkt in een project’.
Project Wijkaanpak gaat in samenwerking met de praktijk op zoek naar nieuwe manieren om te leren van wat werkt in projecten en ondersteunt zo de gemeenten om zelf uit de carrousel te komen. Door ervaringskennis, praktijkkennis en wetenschappelijke kennis samen te brengen wordt gewerkt aan ondersteuning die aansluit bij wat wijkbewoners nodig hebben om bestaanszekerheid te versterken. ‘Gemeenten bedenken nu vaak alleen een interventie, maar er is geen ruimte om te kijken naar waarom iets werkt, voor wie en wanneer en hoe dat behouden kan worden. We willen met dit project niet nog meer projecten opstarten, maar juist samen (blijven) leren van wat werkt en dat versterken en verankeren om zo verandering teweeg te brengen. En ik ben blij met de kans van Regio Deal, want nu hebben we voldoende mensen om aan dit project te werken en ervoor te zorgen dat we ook echt duurzame resultaten behalen.’
De ervaringen van wijkbewoners centraal
De wijkbewoners spelen een cruciale rol in het succes van het project. Marion benadrukt deze rol: ‘Beleid moet aansluiten op de behoeften van de wijkbewoners. We zien dat gemeenten al mooie stappen maken met bewonersparticipatie, maar onderzoek laat zien dat dit nog niet altijd goed werkt en vaak ook geen goede afspiegeling is’. In dit project wordt er met wijkbewoners en professionals samengewerkt en tegelijkertijd onderzoek gedaan naar hoe je dit het beste kunt doen. ‘Hoe zorg je dat iedereen gehoord wordt? In het project ‘Sleutelpersonen’ worden wijkbewoners woordvoerder voor hun gemeenschap. Dit is vaak een gemeenschap die anders moeilijk bereikbaar is voor gemeenten. Denk aan een Somalische gemeenschap of alleenstaande vrouwen in armoede. In ons project gaan we kijken hoe we deze sleutelpersonen beter kunnen ondersteunen’.
Samenwerken in co-creatie
‘Deze grote opdracht kunnen we natuurlijk niet alleen. Wij werken samen in co-creatie met gemeente Tilburg, Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV), Fontys Hogeschool en Elisabeth-Tweesteden ziekenhuis (ETZ)’, volgens Marion. Elke partner brengt eigen expertise in.
Zo gaat Fontys Hogeschool bewonersinitiatieven in de wijk opzetten in zogenaamde Hybride Leeromgevingen (HLOs). Ferry van de Mosselaer, hoofdonderzoeker vanuit Fontys, licht toe: ‘dit zijn praktijkomgevingen waarin bewoners, professionals, studenten en onderzoekers grensoverstijgend samenwerken aan vraagstukken van wijkbewoners. Een mooi voorbeeld hiervan is de samenwerking met Pabostudenten op basisschool Sint Hubertus. Nadat moeders aangaven zich zorgen te maken over de geletterdheid van hun kinderen als ze naar school moeten, zijn studenten gaan helpen met voorlezen.’ En ETZ richt zich nu vooral op het voorkomen van problemen. Marion: ‘Eén van de oplossingen hiervoor is het contact tussen professionals uit het sociale en medische domein. We zien nu dat professionals uit deze twee domeinen nog weinig met elkaar samenwerken. Een medewerker van sociaal-wijkteam heeft bijvoorbeeld weinig contact met een kraamverzorgende. Zij hebben wel de behoefte om sneller te kunnen doorverwijzen en samen te werken en daarmee goed aan te sluiten bij de inwoners.’ In dit project willen zij het Sociaal-Medisch multidisciplinair overleg (MDO) gaan evalueren. Twee onderzoekers van Tilburg University gaan zich richten op de evaluatie van dit MDO en gaan kijken of dit ook daadwerkelijk leidt tot het verweven van twee netwerken die nu nog los van elkaar opereren en daarmee uiteindelijk tot een Kansrijke Start voor ieder kind’.
Marion voegt wel toe: ‘Nieuwe initiatieven worden uiteraard wel in samenspraak met wijkbewoners en wijkmanagers opgestart. We merken dat wijkbewoners aversie beginnen te krijgen voor weer een nieuw project. In het begin vonden zij al die projecten heel leuk, want er kwam aandacht en geld, maar deze projecten verdwenen dan ook weer vaak.’ Een onderzoeker van Tilburg University gaat daarom kijken hoe het vertrouwen tussen wijkbewoners en professional en tussen wijkbewoners en gemeente kan worden hersteld.
Hoopvol voor de toekomst
Marion hoopt na de afronding van dit project dat wijkprofessionals nog sterker het gevoel hebben dat zij het goede aan het doen zijn. ‘Ze lopen vaak aan tegen systemen en willen dat systeem veranderen, maar weten vaak niet hoe. Zij zijn pioniers die veranderingen willen doorvoeren en ik hoop dat wij samen handvatten kunnen ontwikkelen die het systeem de goede kant op sturen’. Ook hoopt ze inzichten te leveren aan gemeenten om weer verder te kunnen na het vele experimenteren. ‘Bestuurders zien de investeringen steeds hoger oplopen, maar zien geen duidelijke verandering. Ik hoop dat we ze verder kunnen helpen zodat ze eindelijk die verandering kunnen gaan inzetten.’
Voor de wijkbewoners hoopt ze dat het vertrouwen hersteld kan worden. ‘Ik hoop dat wijkbewoners meer veerkracht krijgen. Maar dat is echt een hele lange adem. We investeren met dit project in nieuwe generaties en proberen de generatiearmoede te doorbreken.’
