“Onze bouwopgave is zó groot, dit moet je wel aanvliegen vanuit een integraal beleid, op een behapbare (regionale) schaal en samen met multi helix partners. We nodigen de vastgoedsector uit om dit gezamenlijk op te pakken.”
Dat was de boodschap in het topgesprek over kansen in multi helix samenwerking tijdens het congres Brabant Vastgoed 2022 dat SPRYG op 20 april organiseerde in de LocHal in Tilburg. Lees hier het gesprek tussen Stephanie ter Borg (directeur REWIN West-Brabant), Bas Kapitein (directeur Midpoint Brabant / Midden-Brabant) en Ronald Bakker (wethouder economie, werk en mobiliteit gemeente Waalwijk en lid stuurgroep Midpoint Brabant Smart Logistics).
HET GESPREK
Inleiding
West- en Midden-Brabant hebben zich ontwikkeld tot een sterke logistieke en innovatieve regio. Zo staan Waalwijk-Tilburg en West-Brabant al een aantal jaren op nummer één en twee van de Nederlandse logistieke hotspots. Bedrijven, kennisinstellingen en overheden focussen op innovatiekansen. Welke verbindingskansen zijn er met de andere opgaves zoals groen en circulair? Wat is de rol van de vastgoedsector? Hoog tijd voor een topgesprek over de kansen van de triple helix. Stephanie, Bas en Ronald, welke boodschap willen jullie de vastgoedsector willen meegeven. En wat is een multi helix samenwerking eigenlijk precies?
Multi helix samenwerking
Stephanie:
Triple helix gaat over de samenwerking tussen ondernemingen, onderwijs en overheden. Oftewel de drie O’s. Tegenwoordig spreken we van multi helix, omdat ook maatschappelijke partners en bewoners een nadrukkelijke rol spelen bij de samenwerking. Brabant heeft vier regionale ontwikkelorganisaties: REWIN voor West-Brabant, Midpoint Brabant voor Midden-Brabant, Agrifood Capital voor Noordoost-Brabant en Brainport voor Zuidoost-Brabant. De partners ontwikkelen samen programma’s en projecten waarvoor deze regionale schaal het meest efficiënt en effectief is.
Simpel gezegd: daar waar de gemeente het niet alleen kan en waarvoor de provincie net te groot is. Ook zorgen we voor de juiste verbindingen met marktpartijen, netwerken en financiers. We doen dit onafhankelijk. Zo benutten we de kracht van de regio, versterken we de ecosystemen op regionaal niveau en jagen we samen innovatie aan.
Bas:
Ook bij het onderwerp van dit congres, bouwvastgoed, is multi helix samenwerking van cruciaal belang. We benaderen de programma’s en projecten vanuit grote maatschappelijke opgaven als digitalisering, duurzaamheid en talentontwikkeling. De komende jaren komen er vele tienduizenden woningen bij in Midden- en West-Brabant. Tegelijkertijd willen bedrijven in onder meer de maakindustrie en logistiek zich hier doorontwikkelen om hun landelijke toppositie verder te versterken. De beschikbare ruimte moet dus efficiënt benut worden.
Naast slimme ruimtelijke oplossingen gaat digitalisering hierbij een cruciale rol spelen. Er komt ook een grote druk op het versneld bouwen van panden om de doelstellingen te bereiken. En dat terwijl we moeten voldoen aan de gestelde doelen van grote maatschappelijke opgaven op het gebied van duurzaamheid, zoals circulaire economie, energietransitie en klimaatadaptatie. En voor al deze opgaven is het juiste talent nodig.
Ronald:
De bouwsector moet met steeds meer zaken rekening houden. Zoals het managen van de stikstofdepositie bij bouwprojecten, oftewel de stikstofoxiden en ammoniak in de lucht die weer op de grond terecht komen. Daarnaast de PFAS-regels (poly- en perfluoralkylstoffen). Bij verplaatsen van grond mag de bodem waar de grond naartoe gaat niet vuiler worden door PFAS. En een belangrijk aandachtspunt is ook het vinden van mensen met de juiste opleiding en bagage om het werk te doen.
Precies op deze punten kunnen we vanuit de multi helix aanpak zorgen dat vastgoedprojecten versneld van de grond komen: de gemeenten als voorwaardenscheppende partij, onderwijs voor aanwas van de juiste mensen en ondernemingen om het daadwerkelijk te realiseren. De rol van de gemeenten is ook om dat extra zetje te geven om zaken van de grond te krijgen en aan te jagen. Projecten zijn vaak ambitie gedreven en niet altijd vanaf het eerste moment rendabel. Als overheid kun je net die duw geven die kansrijke vastgoedprojecten nodig hebben.
Maatschappelijke transitieopgaven
Stephanie:
De visie voor de grote transitieopgaven formuleren én het ontwikkelen van innovatieve oplossingen voor de vraagstukken van morgen doen we samen met de multi helix partners. Die moeten we vervolgens vertalen naar uitvoering in de praktijk. Oftewel: hoe krijgen we mensen en organisaties in beweging? Dit kun je niet in je eentje. We moeten niet alleen integrale beleidsplannen ontwikkelen, maar juist ook zorgen voor een geïntegreerde implementatie.
Bas:
Onze beide regio’s zijn sterk in de maakindustrie en logistiek. Deze sectoren zijn complementair aan elkaar en zijn heel relevant voor de vastgoedsector. De crossovers van onze samenwerking zie je onder meer in de zestien gezamenlijke projecten die Midden- en West-Brabant samen doen in het kader van de Regio Deal Makes and Moves. Allemaal multi helix projecten met ondernemingen, onderwijs, overheden en maatschappelijke partners. Waar het landelijk beleid voorheen ging om topsectoren, draait het regeerakkoord nu om de grote maatschappelijke transitieopgaven. In onze regio leggen we dus de focus op duurzaamheid, digitalisering en talentontwikkeling.
Stephanie:
In West-Brabant vervullen we met REWIN eenzelfde rol. Ook wij zetten steeds meer maatschappelijke opgaven centraal. In de (high tech) maakindustrie en logistiek zijn beide regio’s sterk. Verder leggen wij het accent op agrofood/biobased (plant-based economy) en creatieve dienstverlening. Daarnaast zetten wij in op een aantal programma’s rondom startups en het innovatieve MKB.
Ronald:
We zullen bij het ontwikkelen van vastgoed vooral een goede balans moeten hebben tussen grote, middelgrote en kleinschalige bedrijven. We zoeken dan ook nadrukkelijk naar partijen die elkaar aanvullen en versterken. Ook is het van belang dat we de behoeften en wensen van bewoners nadrukkelijk betrekken bij de vastgoedontwikkeling op bedrijventerreinen.
Vertaling naar de praktijk
Stephanie:
De opgaven waar we voor staan zijn niet alleen heel groot, maar ook totaal anders dan we tot nu toe hebben meegemaakt. We zullen dan ook met nieuwe creatieve oplossingen moeten komen, zoals voor distributie in en rond de stad. Dit gaat niet alleen over voorkomen dat allerlei busjes de stad in rijden en stimuleren van elektrisch vervoer, maar ook over het bouwen van nieuwe typen gedeelde logistieke hubs aan de rand van de stad.
Een ander voorbeeld is wel de ontwikkeling van een bedrijventerrein als het Agrofoodcluster Nieuw Prinsenland. Daar worden concrete mogelijkheden geboden om winstgevend samen te werken. Productie van groen, gas en windenenergie en de uitwisseling van warmte zijn de basis. Tevens wordt ook gekeken naar het vestigen van bepaalde bedrijven die een meerwaarde kunnen leveren t.o.v. elkaar zoals uitwisseling personeel, reststoffen of kennis. Voorbeeld: voor zuiver water kan gebruik worden gemaakt van de waterzuiveringsinstallatie gekoppeld aan de suikerfabriek. De warmte die vrijkomt wordt in aanpalende glastuinbouwbedrijven gebruikt. Om dit ook op kleine schaal aan te jagen zetten Midpoint Brabant en REWIN in op het project S4G op bedrijventerreinen.
Bas:
Duurzaamheid staat bovenaan onze prioriteitenlijst. Onder de naam Up New hebben we in Midden-Brabant een circulair economie programma ontwikkeld. We kijken hierbij hoe je de hele keten circulair kunt maken. Dit doen we onder meer voor de bouwsector. Hiervoor hebben we een online portal voor informatie en inspiratie, ontwikkelen we fysieke maakplekken in de regio en adviseren we mkb-bedrijven. Steeds in samenwerking met ondernemingen, onderwijs, overheid en natuurlijk de vastgoedsector.
Zo zijn we onlangs met zes organisaties uit Midden-Brabant een samenwerking gestart voor oplossingen om geoogste materialen rendabel opnieuw in te zetten in bouw-, renovatie- en restauratieprojecten. Opdrachtgevers verlangen steeds vaker van sloopbedrijven dat ze circulair slopen, oftewel deze materialen een tweede leven geven.
In Interreg, een grensoverschrijdende samenwerking met Vlaanderen, werken we samen om circulariteit in de bouw te bevorderen. Midpoint Brabant is hier penvoerder. REWIN en Midpoint Brabant zijn beide onderdeel van ENZuid waar circulaire bouwdemo’s worden ontwikkeld. Ook hier zijn we als Midpoint Brabant penvoerder.
Voor de energietransitie heeft Regio Hart van Brabant een Regionale energie- en klimaatstrategie (REKS). We hebben hier als enige regio de K van klimaat aan toegevoegd, omdat we geloven in een integrale aanpak van duurzaamheid.
Ronald:
Efficiency door robotisering betekent ook optimaal benutten van de ruimte (‘de hoogte in’). In onze regio zijn hier legio voorbeelden van, zoals de slimme e-commerce systemen bij bedrijven als bol.com en de robots bij Versteijnen Logistics die van boven naar beneden werken en vice versa. Van m2 naar m3 dus.
Kennis en vaardigheden
Bas:
Wij kijken in onze regio’s niet alleen naar de technologische kant, maar vooral ook naar mensgerichte innovatie en naar welk gedrag daar bij hoort. Onze regio’s hebben een uniek kennisprofiel met mensgerichte opleidingen op universitair-, hbo- en mbo-niveau. Op het gebied van kunstmatige intelligentie is MindLabs in de Tilburgse Spoorzone een concreet voorbeeld van hoe we AI niet puur voor de technologie maar vooral mensgericht ontwikkelen, zowel wetenschappelijk als praktisch. Het onderwijs is letterlijk op alle niveaus geïntegreerd in MindLabs.
Ronald:
Voldoende personeel werven, dat is de grote uitdaging om de grote transitieslag te kunnen volgen. Zeker ook in de bouwsector.
Bas:
Voor al deze opgaven zijn mensen nodig die hiervoor de competenties hebben. Het onderwijs is de eerste stappen aan het zetten, maar er moeten nog flinke slagen gemaakt worden. Onderwijsinstellingen zullen er versneld en structureel mee aan de slag moeten, ondernemingen zullen hun medewerkers de ruimte moeten geven voor bij- en omscholing en overheden hebben een faciliterende rol.
Er zijn de komende jaren vele duizenden banen nodig om de duurzaamheidstransitie te realiseren, ook in de bouw. Hetzelfde geldt voor digitalisering. We zetten dan ook in op een leven lang leren. We stimuleren mensen van alle leeftijden om kennis en vaardigheden te ontwikkelen voor beroepen in duurzaamheid en digitalisering, onder meer via bij- en omscholingsprogramma’s.
Stephanie:
Ja, zo zie ik het ook. Enerzijds moeten we ervoor zorgen dat de professional van de toekomst bij voorkeur samen in en met het bedrijfsleven wordt opgeleid. Bijvoorbeeld in learning communities waarin je gezamenlijk werkt aan opgaven. Anderzijds betekent het ook constant inzetten op leven lang leren. Maar laten we ons ook geen illusies maken want extra mensen aantrekken voor een bepaalde sector betekent concurrentie voor een andere. Dus we moeten vooral ook kijken hoe we dit anders, slimmer, efficiënter kunnen organiseren en wat daar voor nodig is.
Bas:
Sinds medio vorig jaar werken we met de regio’s De Baronie en Hart van Brabant samen in SRBT (Stedelijke Regio Breda-Tilburg). Met dit verstedelijkingsakkoord gaan we de verstedelijkingsopgaven naar de praktijk omzetten.
Uitnodiging tot samenwerking
Stephanie, Bas en Ronald tot slot:
Als triple helix organisaties nodigen REWIN en Midpoint Brabant de vastgoedsector uit om de grote maatschappelijke bouwopgaven samen met ons op te pakken.
Meer info over REWIN en Midpoint Brabant: