Skip Navigation or Skip to Content

Midden-Brabant ademt logistiek

Dit artikel verscheen in KMOinsider, september 2020.

Voor de tweede keer op rij (2019 én 2020) is Midden-Brabant gekozen tot dé Logistieke Hotspot van Nederland. De komende jaren zet de regio in op transitie naar verantwoorde distributie. Een gesprek met Twan van Lankveld, programmamanager van Midpoint Brabant Smart Logistics, dat de cruciale schakel vormt in de verdere uitbouw van slimme en duurzame logistiek in Midden-Brabant.

Het logistieke landschap

Midden-Brabant, de regio rond Tilburg en Waalwijk, is de uitvalsbasis voor tal van innovatieve regionale logistieke bedrijven zoals GVT Group of Logistics, Claassen Logistics, Versteijnen Logistics en Kivits Drunen. Verder runnen mondiale logistieke dienstverleners er operaties, zoals Syncreon voor o.m. Google en Sonos, het Franse ID Logistics Benelux voor Sony, en Ingram Micro voor o.m. bol.com en de Bijenkorf.

In totaal telt Midden-Brabant ongeveer 2.500 bedrijven met logistieke activiteiten. Hiervan hebben 1911 bedrijven indirect (groothandel) te maken met de logistieke sector en zijn 651 ondernemingen direct in de sector werkzaam (vervoer en opslag/informatie en communicatie). Samen hebben zij zo’n 28.000 directe en indirecte medewerkers in dienst (1 op de 7 werkenden is actief in logistieke activiteiten) en behalen ze een omzet van 2,1 miljard euro.

Midden-Brabant heeft zijn koppositie te danken aan ‘de som der logistieke delen’ of het logistieke ecosysteem: de gunstige ligging, de investeringen door bedrijven én de lokale overheden die zijn én worden gedaan in beschikbaarheid en kwaliteit van arbeid, transportnetwerken, onderwijs en bedrijventerreinen.

De logistieke hotspots bevinden zich op de bedrijventerreinen van de regio Tilburg-Waalwijk. Het binnenscheepvaart- en spoorwegverkeer concentreert zich steeds meer in en via Midden-Brabant. De spoorwegterminal Railport Brabant, de binnenvaartterminal Barge Terminal Tilburg en het Regionale Overslag Centrum (ROC) Waalwijk verladen containers uit de hele wereld. Bedrijven krijgen op die manier toegang tot de havens van Rotterdam en Antwerpen.

Triple Helix

“Negen gemeenten in Midden-Brabant, waaronder Tilburg en Waalwijk, financieren de werking van Midpoint Brabant. Voor dit samenwerkingsverband hebben die gemeenten zelf gekozen en betalen zij jaarlijks een bijdrage. Hiermee ondersteunen ze drie speerpuntsectoren die het regionaal economisch ontwikkelingsprogramma vormen: smart industry (productie- en maakindustrie), smart leisure – denk o.a. aan de Efteling en de Beekse Bergen – en smart logistics. In die programma’s leggen we de nadruk op projecten die innovatief zijn voor deze sectoren, bijdragen aan een circulaire economie en positief werken voor de werkgelegenheid. Voor elk programma staat een programmamanager in”, zegt Twan van Lankveld.

Zelf is hij programmamanager van Midpoint Brabant Smart Logistics. Het Huis van de Logistiek is de centrale ontmoetingsplek van de stuurgroep, met een multi helix samenstelling van regionale ondernemers, overheden en onderwijs- en kennisinstellingen uit het logistieke netwerk.  “Ons bestuur bestaat uit vertegenwoordigers van zowel transport als logistiek”, stelt Twan van Lankveld.  Voorzitter van de stuurgroep die de strategie en het programma uitzet, is Sandra Smits. Zij maakt deel uit van de directie van Kivits Drunen BV, een kmo in Waalwijk met een kleine 100 werknemers die zich door de jaren heen van traditionele grossier in aardappelen, groenten en fruit heeft ontwikkeld tot een logistieke dienstverlener in de supply chain van verse foodproducten.

Opgave en uitdagingen voor logistiek in Midden-Brabant

Om koploper te blijven in duurzame logistiek, moet de regio diverse uitdagingen aanpakken. “Tot 2030 verwachten we dat circa 7.000 nieuwe arbeidskrachten nodig zijn om de vergrijzing te compenseren. Logistieke bedrijven ervaren nu al tekorten, problemen met bijscholing of kunnen vacatures moeilijk invullen. Bovendien staat met name het MBO (Middelbaar Beroeps Onderwijs) in de logistiek voor de uitdaging om de instroom op peil te houden. Zo is er bijvoorbeeld een tekort aan vrachtwagenchauffeurs. Jongeren vinden het een minder aantrekkelijk beroep in vergelijking met andere beroepen, vooral door het imago van fysiek werk en lange werkdagen. Maar ze vinden wel de weg naar het distributiecentrum van Cool Blue in Tilburg. Dat heeft alles te maken met een sterke en hippe merkuitstraling. We zijn ons bewust dat we samen met de bedrijven in onze regio moeten werken aan imago en branding om jongeren aan te trekken. Maar we zoeken ook nieuwe competenties. Robotisering, automatisering en dataficering in de logistiek hebben gevolgen voor de taken die medewerkers uitvoeren. De aansluiting van het onderwijs op het bedrijfsleven blijft dus een belangrijke uitdaging. De regionale arbeidsmarkt zal de transitie niet alleen kunnen opvangen. De inzet van arbeidsmigranten is én blijft noodzakelijk, maar vaak is er politieke en maatschappelijke discussie over de wenselijkheid van deze groep werknemers. Daarover moeten we op een feitelijke én positievere manier berichten. We mogen niet vergeten dat 13 à 15% van de arbeidsmigranten zich intussen permanent in onze regio heeft gevestigd”, licht Twan van Lankveld toe.

Bedrijven willen slimmer groeien omdat hun klanten groeien

Fysieke ruimte en bereikbaarheid zijn cruciaal. Ruimte in Midden-Brabant is op korte termijn schaars geworden en congestie is een belangrijk aandachtspunt. De gemeenten Tilburg en Waalwijk zijn bezig met concrete plannen om bestaande bedrijventerreinen uit te breiden en er nieuwe aan te  leggen.

Stilstand is achteruitgang, dus ook in logistiek zijn innovatie en vernieuwing noodzakelijk. Om het verdienvermogen en de toegevoegde waarde van de logistiek te verbeteren, moet versneld werk gemaakt worden van verduurzaming van transport, logistieke ketens en hoogwaardige (retour)stromen. Energietransitie en de transitie naar een circulaire economie zijn daarnaast de kernopgaven van de komende jaren.

Coronacrisis

Bovenop al die uitdagingen komen de gevolgen van de coronacrisis.  Twan van Lankveld: “Op korte termijn stellen we vast dat de effecten van corona wisselend zijn, met lagere omzetten in (inter)nationaal transport als gevolg van teruglopende export en handelsbarrières en daarnaast een hogere druk en omloop in online verkopen, vooral in elektronica, huishoudelijke artikelen, DIY en levensmiddelen. Dat uit zich in een enorme druk op pakket- en sorteercentra en in supermarktketens, waar extra personeel tijdelijk is ingezet. Bijkomend probleem is dat de stroom aan arbeidsmigranten door de reisbeperkingen stagneerde. We zien overigens nu dat de omzetten zich bij veel bedrijven herstellen en weer nagenoeg op het oude niveau liggen. Op middellange termijn leiden deze wereldwijde economische crisis en het dalende consumentenvertrouwen tot lagere omzetten in bepaalde sectoren en een hogere werkloosheid. Al bij al verwachten we dat de effecten op de werkgelegenheid nog beperkt zullen zijn. Maar we moeten de situatie aangrijpen als kans tot omscholing van die nieuwe werklozen. We zien in logistiek ook een afnemend aantal vastgoedtransacties. In de eerste vier maanden van 2020 lag de opname 20-25% lager dan in 2018 en 2019, maar dat waren extreem goede jaren. Een stabilisatie of terugval in de opname lag al langer in de lijn der verwachtingen. We gaan ervan uit dat het volume weer zal optrekken in 2021. We verwachten ons ook aan mogelijke verschuivingen in supply chains of het anders inrichten ervan ten aanzien van productie, suppliers, risicospreiding en strategische voorraden. Er komt een discussie op gang over de wereldwijde afhankelijkheid van bepaalde producttypen van enkele landen en dit zal mogelijk leiden tot het anders taxeren van risico’s en de spreiding van voorraden. Maar dit is niet nieuw. Na elke grote disruptie of crisis ontstaat deze beweging. Overigens zijn supply chains tegenwoordig sterk afhankelijk van een wereldwijd netwerk van toeleveranciers waar logistiek een rol speelt. Met name aan de B2B-kant kan de crisis leiden tot een gewijzigde strategie. B2C-logistiek blijft sterk leunen op locatie en ligging nabij consumentconcentraties. Omdat Midden-Brabant voor een belangrijk deel georiënteerd is op B2C en de belevering van consumenten, verwachten we hier een beperkte impact.”

Logistiek is een efficiency business

Door een verhoogde complexiteit van de dienstverlening van logistieke bedrijven is er meer behoefte aan slimme oplossingen. Midpoint Brabant helpt bedrijven ‘slimmer’ worden. Het gaat niet alleen over kennisdeling, maar over concrete innovatietoepassingen in logistiek en distributie.

“Bedrijven moeten continu optimaliseren om almaar beter te laden en betrouwbaarder te leveren. Dataficering is daarbij heel belangrijk”, beklemtoont Twan van Lankveld. “Bedrijven moeten de bereidheid hebben om samen te werken. Data delen ligt niet makkelijk, maar is ook niet onoverkomelijk. Partijen zijn bijvoorbeeld wel bereid ladingen te bundelen en lege capaciteit van trucks aan elkaar te lijmen als ze er iets voor zichzelf kunnen uithalen. Voor haar projecten kiest MBSL daarom bedrijven die complementair zijn, die in elkaars keten werken. Informatie over vrachten is heel versnipperd. Bijna niemand heeft het helikopteroverzicht. Daarvoor schreven we het Dali-project uit, waarmee een investering van 5 miljoen euro gepaard gaat. Twintig bedrijven brachten zelf 2 miljoen euro bijeen en MBSL heeft de financiering van het restant gecoördineerd. De regio werkt samen met andere Brabantse regio’s zoals West-Brabant en kennisinstelling BUAS in Breda. Dankzij de introductie van nieuwe technologieën, digitalisering en dataficering komen we tot betere en correcte informatie, worden planningen voorspelbaar en kan de Barge Terminal Tilburg hierop anticiperen.”

Innovatie is troef

Midpoint Brabant zet ook in op AR (augmented reality) en VR (virtual reality), toepassingen waarmee ook logistiek toegankelijker en aantrekkelijker worden.

Twan van Lankveld: “Een mooi voorbeeld hiervan is ‘orderpicking met serious gaming’. Logistieke medewerkers worden middels gaming tools beloond voor een prestatie als ze efficiënter werken. MBSL fungeert in dit project als accelerator. Bedoeling is de applicaties in een demoversie online beschikbaar te maken, zodat nog andere bedrijven erop kunnen bouwen. Bedrijven en partners die in onze programma’s stappen, verbinden zich ertoe projecten te cofinancieren en de resultaten te delen. Uiteraard blijven klantengegevens vertrouwelijk. Sinds drie jaar passen we deze methode met succes toe.”

Enkele jaren geleden voerde de gemeente Tilburg een verkenning uit op het gebied van waterstof. Waterstof is een kansrijke alternatieve brandstof voor (zwaar) transport, naast biobrandstoffen en elektrisch vervoer. Met name voor de langere afstanden lijkt waterstof een uitstekend alternatief te zijn voor trucks. In 2019 hebben de gemeente Tilburg, Midpoint Brabant en Vollenhoven Olie gezamenlijk een ‘Coalition of the Willing’ opgericht met tien bedrijven, gericht op het realiseren van zowel de tankinfrastructuur als bedrijven die er gebruik van gaan maken. Er liggen nog flinke uitdagingen ten aanzien van de kosten van een kilo waterstof of de beperkte beschikbaarheid van nieuwe waterstoftrucks. Door een collectief te vormen, wil de Coalition de realisatie ondersteunen. Er bestaan al enkele waterstoftankstations in de Benelux en het aantal zal snel groeien de komende jaren. Specifiek voor transport en logistiek zal het tankstation in Tilburg één van de eerste zijn.

Auteur: Edith Vervliet

Twan van Lankveld
Programmamanager Smart Logistics
Midpoint Brabant